Alfabet, rzeczownik, czasownik
Alfabet
Alfabet języka międzynarodowego składa się z 28 liter. Oto one, wraz z wymową i przykładami esperanckich słów:
| A | [a] | abonanto | abonent |
| B | [bɔ] | banko | bank |
| C | [cɔ] | celi | celować |
| Ĉ | [tʃɔ] | ĉapo | czapka |
| D | [dɔ] | domo | dom |
| E | [e] | esperanto | esperanto |
| F | [fɔ] | foko | foka |
| G | [gɔ] | giganta | gigantyczny |
| Ĝ | [dʒɔ] | ĝangalo | dżungla |
| H | [hɔ] | hieroglifo | hieroglif |
| Ĥ | [xɔ] | ĥoro | chór |
| I | [i] | ignori | ignorować |
| J | [jɔ] | jogo | joga |
| Ĵ | [ʒɔ] | ĵazo | jazz |
| K | [kɔ] | kolego | kolega |
| L | [lɔ] | leciono | lekcja |
| M | [mɔ] | meblo | mebel |
| N | [nɔ] | nokto | noc |
| O | [ɔ] | opero | opera |
| P | [pɔ] | paciento | pacjent |
| R | [rɔ] | Rumanio | Rumunia |
| S | [sɔ] | suko | sok |
| Ŝ | [ʃɔ] | ŝako | szachy |
| T | [tɔ] | tunelo | tunel |
| U | [u] | uniformo | uniform |
| Ŭ | [wɔ] | aŭto | auto |
| V | [vɔ] | vaflo | wafel |
| Z | [zɔ] | zebro | zebra |
Przykłady zostały dobrane z premedytacją ;) Chcemy pokazać, że wiele słów esperanckich jest bardzo podobnych do polskich i bardzo łatwo jest się ich nauczyć :)
Wymowa jest identyczna jak w języku polskim. Niektóre znaki esperanta są jednak inne niż w naszym języku, oto one wraz z polskimi odpowiednikami:
| ĉ | cz |
| ĝ | dż |
| ĥ | ch |
| ĵ | ż |
| ŝ | sz |
| ŭ | ł |
| v | w |
I ostatnia uwaga co do wymowy. Głoska i nie zmiękcza głosek ją poprzedzających tak, jak w wyrazie sinus (nie czytamy [ɕinus] - śinus, tylko [sinus]).
Rzeczownik
Rzeczowniki w języku międzynarodowym kończą się na literę o. Przez rzeczownik rozumiemy przedmioty, osoby, zaimki osobowe, imiona, zjawiska.
Liczba mnoga rzeczowników tworzy się przez dodanie litery j. Przykłady:
| A | abelo 'pszczoła' | abeloj 'pszczoły' |
| M | medalo 'medal' | medaloj 'medale' |
| I | ideo 'pomysł' | ideoj 'pomysły' |
Litery A M I, układają się w czasownik esperancki ami, czyli kochać :) O czasownikach w nastepnym punkcie.
Ostatnim zagadnieniem jaki trzeba poruszyć przy rzeczownikach jest tzw. dopełnienie bliższe.
La virino vidas la knabon.
Kobieta widzi chłopca.
(Kogo, co widzi? - Chłopca.)
Dopełnienie bliższe to obiekt naszej czynności. Aby wiedzieć kto wykonuje czynność na kimś lub nad czymś musimy oznaczyć nasz obiekt czynności. W esperanto oznacza się to przez dodanie do słowa oznaczającego obiekt literę n, w naszym przykładzie knabon.
Czasownik
Czasowniki w języku międzynarodowym występują w kilku formach. Bezokolicznik kończy się na literę i. Po wyrzuceniu tej litery możemy dostawiać odpowiednie końcówki właściwe dla danego czasu. Oto schemat:
| -as | dla czasu terażniejszego |
| -is | dla czasu przeszłego |
| -os | dla czasu przyszłego |
| -us | dla trybu warunkowego |
| -u | dla trybu rozkazującego |
Wystarczy dostawić odpowiedni zaimek i mamy już pełnowartościowe zdanie. Oto zaimki osobowe:
| l.p. | l.m. | |
|---|---|---|
| 1 | mi 'ja' | ni 'my' |
| 2 | vi 'ty' | vi 'wy' |
| 3 | li 'on' | ili 'oni' |
| ŝi 'ona' | ||
| ĝi 'ono' |
Warto poznać też zaimek bezosobowy oni, używa się go w konstrukcjach typu, 'mówi się', 'myśli się'. Przykłady czasowników i przykładowe zdania:
ami
Mi amas.
kochać
Ja kocham.
vidi
Ni vidis.
widzieć
My widzieliśmy.
ŝati
Ili ŝatas.
lubić
Oni lubią.
Jeśli czegoś nie lubimy to dostawiamy zwykłe ne- przed czasownik i już możemy mówić, że coś nam się nie podoba :)
Mi ne amas.
Ja nie kocham.
Ni ne vidis.
My nie widzieliśmy.
Ili ne ŝatas.
Oni nie lubią.
Na koniec przykład na oni.
diri
Oni diras, ke...
mówić
Mówi się, że...
To chyba wszystko. Jeśli czegoś nie rozumiecie to piszcie na altopalo@o2.pl.
Zapraszam na kolejne lekcje :)
